Boeddhistische Filosofie

Theravada, Oud Boeddhisme, Tibetaans en Zen Boeddhisme

Anatma = Geen Zelf - De ziel in het Boeddhisme

Anatma
Geen-zelf (an = geen; atma = ik)
Geen-ziel
Zelfloosheid (verwarrende vertaling)
Sunyata
Leegte (sunya = nul; ta ~ 'heid', dus nulheid)

Raadselachtig, niet waar? Er is nogal wat discussie over wat dit betekent - tenslotte ligt het voor de hand dat als we leren van het ene leven, doorgaand in het volgende - dat er iets is als een ziel is die leert.

Sommige boeddhisten ontkennen dit. Zij zeggen dat anatma betekent dat er helemaal geen ziel is die leert. Wat reïncarneert is een bundel karma, of anders gezegd een bundel skandas.

Andere Boeddhisten, vaak Mahayana Boeddhisten, zeggen dat er wel degelijk iets is als een ziel, een kern van bewustzijn. Dit is echter niet de persoonlijkheid, maar een afspiegeling van de eeuwige Boeddha natuur.

Anatma betekent dan: de persoonlijkheid is niet eeuwig. Dit is een uitleg van anatma die historisch kan kloppen. In de tijd van de Boeddha was de leer van de Upanishaden nog niet heel erg ontwikkeld. Er was veel discussie over de mogelijkheid van reïncarnatie, maar men was er nog niet uit. Er waren filosofen die vonden dat de persoonlijkheid (die ze atma noemden), reïncarneerde.

Het is ook een makkelijke valkuil. Nadenkend over reïncarnatie is het heel makkelijk om te zeggen 'ik ploegde rijstvelden in China'. Maar die 'ik' had een andere achtergrond, opleiding, levensbeschouwing, smaak enzovoorts. Die boer had weinig te maken met de dame die dit typt - behalve dan de continuïteit van bewustzijn en leerervaring.

Als ik zeg continuïteit van bewustzijn, dan moet ik daar nog aan toe voegen dat een herinnering aan alle vorige levens alleen is gegeven aan hen die ver zijn gevorderd op het spirituele pad. In het Tibetaans Boeddhisme zijn dat de hogere lama's, bijvoorbeeld. Boeddha zelf herinnerde zich ook al zijn vorige levens.

Meer over Anatma, Geen Ziel, Buddha Natuur, Vedantins vs Boeddhisme

Filosofie in het Mahayana Boeddhisme

(Tibetaans en Zen Boeddhisme)

Over Sunnyata en het Prajnaparamita inzicht. Centrale vraag: Wat is werkelijkheid?

Nederlands boek over Leegte:

Guy Newland Guy Newland, schijn en werkelijkheidSchijn En Werkelijkheid: de twee waarheden volgens de vier boeddhistische stromingen, Guy Newland

Ik heb dit boek het afgelopen decennium keer op keer gelezen omdat het een duidelijke samenvatting van het onderwerp geeft - vanuit de vier voornaamste Boeddhistische interpretaties. Ook wie geen Tibetaans Boeddhist is kan de essentie van het onderwerp hier uit destilleren.

Wie ook in het Engels filosofie aan kan: mijn lijst van Buddhist books on Emptiness

Inleiding in de Boeddhistische filosofie, Katinka Hesselink - Uit Hermes7

De Hart Sutra, basis van de Mahayana Boeddhistische Filosofie

De werkelijkheid van verwerkelijking. Shobogenzo, Genjokoan Dogen Zenji

Het identiek zijn van absolute en relatieve waarheid, Sekito Kisen, SANDOKAI

Hui Neng over Leegte

Nagarjuna, de grote Mahayana filosoof

Zie ook Indiase filosofie en Theosofische Metafysica