(Uit De Geheime Leer, van H.P. Blavatsky, deel 1, p. 13-18 - af en toe zaken weg gelaten)

Drie grondstellingen uit De Geheime Leer

Voor de lezer overgaat tot het beschouwen van de stanza's uit het boek van Dzyan, die de basis vormen van dit boek, is het beslist nodig dat hij bekend wordt gemaakt met de weinige grondbeginselen waarop het hele gedachtenstelsel rust, die dit doordringen en waarvoor zijn aandacht wordt gevraagd. Deze basisbegrippen zijn klein in aantal en het goede begrip van alles wat volgt, hangt af van het zuiver aanvoelen ervan. Er is dus geen verontschuldiging nodig om de lezer te vragen zich eerst met deze vertrouwd te maken, vóór hij begint met het doornemen van het boek zelf.

De Geheime Leer formuleert drie grondstellingen:

(A) Een alomtegenwoordig, eeuwig, grenzeloos en onveranderlijk BEGINSEL, waarover elke speculatie onmogelijk is, omdat het het menselijk begripsvermogen te boven gaat en door menselijke uitdrukkingen of vergelijkingen alleen kan worden verkleind. Het ligt buiten het gebied en het bereik van het denken - met de woorden van [de] Mandukya [Upanishad], 'ondenkbaar en onuitsprekelijk'.

Om te bereiken dat deze denkbeelden duidelijker voor hem worden, kan de lezer van de veronderstelling uitgaan dat er één absolute realiteit is, die voorafgaat aan al het gemanifesteerde voorwaardelijke zijn. Deze oneindige en eeuwige oorzaak- vaag omschreven als het 'Onbewuste' en 'Onkendbare' van de Europese filosofie - is de wortelloze wortel van 'alles dat was, is, of ooit zal zijn'. Zij heeft natuurlijk geen enkele eigenschap en heeft in essentie geen enkel verband met het gemanifesteerde eindige zijn. Het is eerder 'het Zijn' dan het zijnde (Sat in het Sanskriet), en gaat alle denken en speculeren te boven.

Dit 'Zijn' wordt inde Geheime Leer gesymboliseerd vanuit twee gezichtspunten. Enerzijds als absolute abstracte RUIMTE, die zuivere subjectiviteit voorstelt, het enige dat het menselijke verstand uit geen enkel begrip kan weglaten en evenmin op zichzelf kan beschouwen; anderzijds als absolute abstracte BEWEGING die onvoorwaardelijk bewustzijn voorstelt. Zelfs onze westerse denkers hebben aangetoond dat bewustzijn voor ons ondenkbaar is zonder verandering, en beweging symboliseert verandering, haar essentiele eigenschap, het best. Dit laatste aspect van de ene realiteit wordt ook gesymboliseerd door de uitdrukking 'de Grote Adem', een symbool dat aanschouwelijk genoeg is om geen verdere opheldering nodig te maken. Zo is dan het eerste grondaxioma van de Geheime Leer dit metafysische ENE ABSOLUTE - ZIJN - dat door het eindige verstand wordt gesymboliseerd als de Drie-eenheid van de theologie.

* * *

Parabrahman (deene Werkelijkheid, het Absolute) is het gebied van het absolute bewustzijn, dat is die essentie die geen enkel verband heeft met het voorwaardelijke bestaan en waarvan het bewuste bestaan een voorwaardelijk symbool is. Maar zodra wij in gedachten afstappen van deze (voor ons) absolute ontkenning, treedt er tweevoudigheid op in de tegenstelling van geest (of bewustzijn) en stof, subject en object.

Geest (of bewustzijn) en stof moeten echter niet als onafhankelijke werkelijkheden worden beschouwd, maar als de twee facetten of aspecten van het Absolute (Parabrahman) die de basis vormen van het voorwaardelijke Zijn, hetzij subjectief of objectief.

Als wij deze metafysische triade beschouwen als de wortel waaruit alle manifestatie voortkomt, speelt 'de Grote Adem' de rol van vóórkosmische verbeeldingskracht. Deze is de fons eet origo van de kracht en van ieder individueel bewustzijn en verschaft de leidende intelligentie in het omvangrijke kosmische evolutieplan. Anderzijds is vóórkosmische wortel-substantie (Mulaprakriti) dat aspect van het Absolute, dat aan al de objectieve gebieden van de Natuur ten grondslag ligt.

Evenals vóórkosmische verbeeldingskracht de wortel is van ieder individueel bewustzijn, is vóórkosmische substantie de grondslag van de materie in de verschillende graden van haar differentiatie.

Het zal dus duidelijk zijn dat de tegenstelling tussen deze twee aspecten van het Absolute essentieel is voor het bestaan van het 'gemanifesteerde Heelal'. Zonder kosmische substantie zou de kosmische verbeeldingskracht zich niet kunnen manifesteren als individueel bewustzijn, omdat bewustzijn alleen door middel van een materieel voertuig, in het Sanskriet upadhi, te voorschijn komt als 'ik ben ik'. Er is immers een stoffelijke grondslag nodig om een straal van het Universele Denkvermogen in een bepaald stadium van ingewikkeldheid ergens op te richten. Evenzo zou kosmische substantie zonder kosmische verbeeldingskracht een lege abstractie blijven en zou er geen bewustzijn uit voortkomen.

Het 'gemanifesteerde Heelal' is dus doordrongen van dualiteit en deze is als het ware de essentie van zijn EX-istentie als 'manifestatie'. Maar evenals de tegenovergestelde polen van subject en object, geest en stof, alleen maar aspecten zijn van de Ene Eenheid waarin ze tot synthese zijn gebracht, zo is er ook in het gemanifesteerde Heelal 'dat' wat geest aan stof, en subject aan object verbindt.

Dit iets, dat tegenwoordig onbekend is in het westerse speculatieve denken, wordt door de occultisten fohat genoemd. Het is de 'brug' waardoor de ideeën die in het 'Goddelijke Denken' bestaan, als 'natuurwetten' worden afgedrukt op de kosmische substantie. Fohat is dus de dynamische energie van de kosmische verbeelding of, van de andere kant beschouwd, het intelligente medium, de leidende kracht van alle manifestatie, de 'goddelijke gedachte' die wordt overgebracht en openbaar gemaakt door de Dhyan Chohans, de architecten van de zichtbare wereld. Zo is ons bewustzijn afkomstig van de geest of de kosmische verbeelding; de verschillende voertuigen waarin dat bewustzijn wordt geïndividualiseerd en tot zelf- of reflectief bewustzijn komt, zijn afkomstig van de kosmische substantie; terwijl fohat in zijn verscheidene manifestaties de geheimzinnige schakel vormt tussen denkvermogen en materie, het beginsel dat ieder atoom tot leven prikkelt.

De volgende samenvatting zal de lezer een helderder inzicht geven.

(1) Het ABSOLUTE, het Parabrahman van de Vedantaleer of de ene Werkelijkheid, SAT, dat ... zowel het absolute Zijn als Niet-zijn is.

(2) De eerste manifestatie, de onpersoonlijke en in de filosofie de ongemanifesteerde Logos, de voorloper van het 'gemanifesteerde' ...

(3) Geest-stof, LEVEN, de 'geest van het Heelal', purusha en prakriti, of de tweede Logos.

(4) Kosmische verbeeldingskracht, MAHAT of intelligentie, de universele wereldziel, het kosmische noumenon van de stof, de grondslag van de verstandelijke werkingen in en van de Natuur ...
De ENE WERKELIJKHEID; haar tweevoudige aspecten in het voorwaardelijke Heelal.

Verder stelt de Geheime Leer:

(B) De eeuwigheid van het Heelal in toto als een grenzeloos gebied, periodiek 'het toneel van talloze Heelallen die zich onophoudelijk manifesteren en verdwijnen' en die 'de zich manifesterende sterren' en de 'vonken van de eeuwigheid' worden genoemd. De eeuwigheid van de pelgrim is als een oogwenk van het Zelf-bestaan (Boek van Dzyan). 'Het verschijnen en verdwijnen van werelden is als een regelmatig getij van eb en vloed.'

Deze tweede stelling van de Geheime Leer betreft de algemene geldigheid van die wet van periodiciteit, van eb en vloed, neergang en opkomst, die de natuurwetenschap op alle gebieden van de natuur heeft waargenomen en beschreven. Een afwisseling zoals tussen dag en nacht, leven en dood, slapen en waken, is een feit dat zo gewoon is, zo volkomen algemeen en zonder uitzondering, dat het gemakkelijk is te begrijpen dat wij er een van de werkelijk fundamentele wetten van het heelal in zien.

Bovendien leert de Geheime Leer:

C) De fundamentele gelijkheid van alle zielen met de Universele Overziel, die zelf een aspect is van de Onbekende Wortel; en de verplichte pelgrimstocht voor iedere ziel - een vonk van eerstgenoemde - door de cyclus van incarnatie (of 'noodzakelijkheid'), in overeenstemming met de cyclische en karmische wet, gedurende het hele tijdperk. Met andere woorden: geen zuiver geestelijk buddhi (goddelijke ziel) kan een onafhankelijk (bewust) bestaan hebben voordat de vonk die voortkwam uit de zuivere essentie van het universele zesde beginsel - ofwel de OVERZIEL - (a) door iedere grondvorm van de verschijnselenwereld van die manvantara is heengegaan en (b) individualiteit heeft verkregen, eerst door een instinct en daarna door zelf teweeggebrachte en zelf bedachte krachtsinspanningen (beperkt door haar karma), terwijl zij zo opklom door all graden van intelligentie heen, van de laagste tot de hoogste manas, van delfstof en plant tot aan de heiligste aartsengel (Dhyani-Boeddha). De kernleer van de esoterische filosofie erkent geen voorrechten of bijzondere gaven van de mens, behalve die zijn eigen ego heeft verkregen door persoonlijke inspanning en verdienste gedurende een lange reeks van zielsverhuizingen en reïncarnaties. Daarom zeggen de hindoes dat het Heelal Brahma en Brahmâ is, want Brahma is in ieder atoom van het heelal, omdat de zes beginselen in de Natuur alle het resultaat zijn - de verschillende gedifferentieerde aspecten - van het ZEVENDE en ENE, de enige werkelijkheid in het Heelal, hetzijn kosmisch of microkosmisch. Daarom worden de omzettingen (psychische, geestelijke en stoffelijke) van het zesde (Brahmâ, het voertuig van Brahma) op het gebied van manifestatie en vorm door metafysische antifrase opgevat als bedriegelijk en mayavisch. Want hoewel de wortel van ieder afzonderlijk atoom en van elke vorm als geheel dat zevende beginsel of de ene Werkelijkeid is, is het toch in zijn gemanifesteerde en tijdelijke verschijningsvorm niet meer dan een vergankelijk zinsbedrog.

* * *

Dit zijn de grondbeginselen waarop de Geheim Leer steunt.


naar boven - vervolg