De drie guna's
Sattva, Rajas, Tamas
Katinka Hesselink 2006
Binnen de yoga -filosofie, de Samkhya filosofie en de Indiase denkwijzen in het algemeen spelen deze drie begrippen: sattva, rajas en tamas een belangrijke rol. Zij worden samen de drie guna's genoemd.
De drie Guna's zijn drie eigenschappen van de fysieke wereld ( prakriti ). Met prakriti wordt niet alleen de om ons heen bestaande wereld genoemd - de wereld die de Westerse wetenschap kent en bestudeert - maar ook de psychologische werelden van emotie en denken. Kort uitgelegd betekenen zij (uit het Sanskriet vertaald):
- sattva
- Reinheid, waarheid, harmonie
- rajas
- Bewegelijkheid, werkzaamheid. In de yoga filosofie is het hartstocht, drift, energie.
- tamas
- Duisternis, de eigenschap van traagheid, weerstand, volharding en standvastigheid.
De guna's verder uitgelegd
Tamas
In de Indiase psychologie, zoals ik die van mijn theosofische leermeesters geleerd heb, is tamas de laagste en sattva de hoogste. Tamas staat voor luiheid, traagheid en gebrek aan verandering. In zijn hoogste vorm staat tamas voor volharding en standvastigheid. Om in iets te kunnen volharding is echter beweging nodig. Hiermee zijn we bij de middelste guna aangeland: rajas .
Rajas
Je zou kunnen zeggen dat rajas de guna van het Westen is: altijd in beweging, altijd van alles producerend. Het nadeel van deze energie is dat deze meestal gevoed wordt door egoisme en hartstocht. Waar dat niet zo is, en het motief een rustig, liefdevol hart is - komen we vanzelf weer uit bij de volgende: sattva .
Sattva
Sattva staat voor evenwichtigheid - sat betekent zijn . In deze toestand van bewustzijn is er geen handelen meer in de geestelijke zin van het woord, hoewel de handen toch druk kunnen zijn. Sattva betekent harmonie - in handelen, en een stille geest die in evenwicht is. Sattva is dan ook te zien als het evenwicht tussen rajas en tamas. Sattva is noch doods-stil, noch voortdurend druk. In een Sattvische toestand is elk bewustzijnsniveau rein op zijn eigen manier. Dit betekent juist handelen, juist spreken, juist denken en juist voelen.
De guna's in de keuken
In de Ayurvedische filosofie (de Indiase geneeskunst en de Indiase keuken) wordt voedsel opgedeeld in de drie guna's. Je hebt dus bijvoorbeeld tamasisch eten, waarvan men stelt dat het een tamasisch bewustzijnsniveau oproept. Andersom gelooft men ook dat mensen die voornamelijk tamasisch zijn, logischerwijs tamasisch voedsel horen te eten. Maar wie wil werken aan bewustzijnsverandering zal volgens deze filosofie toch zo min mogelijk tamasisch voedsel eten. Wikipedia zegt hierover (gevonden 4-6-06)
In voeding die oud of rot is bijvoorbeeld, is de statische factor (tamas) gaan overheersen en dus zal het eten of drinken van voeding die oud, rot of gegist is door de yogi worden vermeden. Hetzelfde geldt voor voeding die een product is van rotting zoals b.v. paddestoelen. Omdat vlees, vis en eieren vrijwel direct tot ontbinding overgaan en van zichzelf al heel snel een statisch overwicht krijgen, is het yogadieet ook strikt lacto-vegetarisch. Tussen de diverse vleessoorten zitten weer onderlinge verschillen, waardoor sommige Hindoes b.v. nog wel vis, kip of konijn e.d. eten. De enige sattvische vleessoort zou vlees van het hert zijn.
Iets minder erg is voedsel dat tot actie leidt - rajasisch dus. Toch dient ook dit type voedsel (koffie, thee, chocolade en koolzuurhoudende dranken) eigenlijk vermeden te worden. De idee is dat voor wijsheid een overspannen houding niet bevorderlijk is.
Gezond met ayurveda
Anil Kumar Mehta
& H. Sandhovel
Aan te raden volgens de Ayurveda is Sattvisch eten: fruit, groenten, suiker, honing en bonen. Echt sattvisch eten bevat echter niet alleen geen vlees of opwekkende middelen, maar is ook bereid door iemand met een zuiver hart. Om die reden zou de echte fanaticus restaurants kunnen vermijden. Uiteraard heeft dit alleen zin als een mens zelf al helemaal sattvisch is en de negatieve invloeden alleen nog maar van buiten komen. Vanuit de westerse wetenschap weten we overigens intussen dat overmatig gebruik van suiker ongezond is.