Indiase Filosofie
Overzicht van filosofische scholen
Katinka Hesselink 2006
In India is het grootste probleem bij een juiste geschiedschrijving een gebrek aan bronnen. Van de zo genaamde Vedische Periode (ongeveer 1500-500 v.C.) bijvoorbeeld weten we niet veel meer dan dat er toen Veda's ontwikkeld en uiteindelijk opgeschreven zijn. Deze Veda's zijn altijd mondeling over geleverd en werden gebruikt als rituele teksten. De vroegste Indiase filosofie is bedoeld geweest om de Veda's uit te leggen. Meer over oude Indiase teksten.
De filosofie van de Upanishaden
Bij de uitleg van de Veda's werden uiteindelijk ook filosofische gedachten ontwikkeld. De teksten waarin deze voornamelijk bewaard zijn gebleven zijn de Upanishaden (ook wel Oepanishads genoemd). Thema's uit deze Upanishaden die uiteindelijk centraal komen te staan in de hele Indiase filosofie zijn Atman, Brahman, Karman en Samsara. Meer over de filosofie van de Upanishaden.
Jains
Een weinig bekende religieuze stroming uit India is die van de Jains. Deze groepering is ontstaan rond de figuur van de Jina, die in de tijd van de Boeddha leefde, maar ouder was dan hij. Meer over het Jainisme.
De zes Darshanas
De zes scholen (darshanas) van de Indiase filosofie zijn (ongeveer op volgorde van ouderdom): Purva Mimamsa, Vedanta, Samkhya, Yoga, Vaisheshika en Nyaya.
Centraal staat in al deze 6 scholen het loskomen van samsara en het komen tot verlossing (moksha). Wat dat precies in houdt, verschilt per traditie.
Deze zes scholen werden ontwikkeld tussen grofweg 500 voor Christus en 1000 na Christus. Na die tijd is er weinig nieuws ontwikkeld, behalve dat zowel religie als filosofie steeds theïstischer werden: God kwam centraal te staan (meestal een vorm van Shiva of Vishnu ). Meer over de zes darshanas.
Grammatici
De grammatica is in India al vroeg sterk ontwikkeld. Men was hiervan zo onder de indruk dat de filosofie die hieruit ontwikkeld is de andere filosofieën sterk beïnvloed heeft. De belangrijkste grammaticus is Panini geweest (vierde eeuw v. C.). Panini zelf is nog niet met filosofie bezig. De bekendste grammaticus-filosoof na hem is Bhartrhari (vijfde eeuw n.C.). Deze beschreef alle filosofie die hij tegen kwam, inclusief die van de Jains en de Boeddhisten. Grammatici wilden geen partij kiezen omdat ze gezien werden als de basis van alle kennis. Tenslotte was taal voor iedereen van belang, welk standpunt hij ook had.
De centrale filosofische vraag voor de grammatici is die van de werkelijkheid van betekenis. Met andere woorden: zit de betekenis in het woord, in de zin, in de waarneming of in het begrip?
Materialisten en sceptici
India is vooral bekend om haar spirituele stromingen. Weinig bekend is dat er ook in het vroege India materialistische filosofen en sceptici waren. Ze worden in de teksten van Boeddhisten en Jains genoemd, maar van hun werken zijn slechts fragmenten bekend.
Vishnuïtische en Sivaïtische filosofie
De volgelingen van Shiva en Vishnu ontwikkelden hun eigen filosofie die aansloot bij, vooral maar niet uitsluitend, de Vedanta. Zo werden er eigen commentaren op de Brahma-sutra geschreven. Hierin werd, geïnspireerd op de Bhakti stromingen van na de tiende eeuw, een dualistische filosofie ontwikkeld: de dvaita Vedanta. In deze filosofie is het verschil tussen God (Vishnu of Shiva dus) en de zielen van deze wereld juist reëel. De eenheid waar de Upanishaden van spreken is volgens hen slechts figuurlijk bedoeld.
Er is ook een Sivaïtische school die de eenheid van de ziel met Shiva centraal stelt. Het inzicht van die eenheid leidt tot Verlossing.
Zie ook
Bronnen
- Aantekeningen bij het vak 'Filosofie van India' aan de Universiteit Leiden, gegeven door Peter Verhagen (fouten zijn de verantwoordelijkheid van de auteur).
- "Syllabus Inleiding Indische Wijsbegeerte", Algemene Inleiding van Jan E.M. Houben met Tilmann Vetter (1997-98), zoals verspreid onder de studenten van het vak 'Filosofie van India' aan de Leidse Universiteit.